Głowa człowieka to prawdziwy komputer pozwalający na właściwe funkcjonowanie całego organizmu. Jest ona przecież połączona z tułowiem za pośrednictwem szyi, w sposób umożliwiający wykonywanie ruchów. Bezpośrednie połączenie z resztą ciała zapewnia też narządom zmysłów (wzroku, słuchu, powonienia) orientację i odbieranie sygnałów z otaczającego nas środowiska. Naczelną rolę w tych interakcjach odgrywają nerwy czaszkowe. W tym artykule przyjrzymy się bliżej ich roli, strukturze i funkcjom.
Co to są nerwy czaszkowe?
Są to ważne elementy obwodowego układu nerwowego. Każdy nerw ma nazwę, która odzwierciedla jego funkcję, oraz numer odpowiadający jego lokalizacji w mózgu. Naukowcy używają cyfr rzymskich od I do XII do oznaczania nerwów czaszkowych.
Nerwy czaszkowe to zespół dwunastu nerwów wywodzących się z mózgu (także z jego pnia). Każdy ma inną funkcję odpowiedzialną za zmysł lub ruch. Wszystkie one występują w parach, symetrycznie rozkładając się po obu stronach mózgu.
Gdzie zaczynają się nerwy czaszkowe?
Nerwy czaszkowe znajdują się w czaszce, na spodzie mózgu. Zaczynają się w jądrach mózgu i podróżują różnymi ścieżkami, aby pomóc kontrolować zmysły i ruch.
Dwa podstawowe nerwy (węchowy i wzrokowy) wychodzą się bezpośrednio z mózgu, a pozostałe dziesięć z jego pnia. Warto zaznaczyć, że mogą one pochodzić z określonej części pnia mózgu (śródmózgowia, mostu lub rdzenia) lub z połączenia dwóch części. Przykładowo, nerw bloczkowy (IV), jako najdłuższy ze wszystkich, zaczyna się w tylnej strony śródmózgowia. Z kolei źródłem nerwów odwodzących, twarzowych i przedsionkowo-ślimakowych jest połączenie mostowo-rdzeniowe.
Nerwy czaszkowe – funkcje
Jak już zdążyliśmy zauważyć, istnieje 12 par interesujących nas połączeń nerwowych, a jeżeli chodzi o nerwy czaszkowe funkcje ich działania w organizmie człowieka bezpośrednio są przypisane danemu rodzajowi nerwu. Są to funkcje motoryczne lub sensoryczne.
Nerw węchowy (I) oddziałuje poprzez receptory węchowe w przewodzie nosowym, które wysyłają impulsy do mózgu, gdzie neurony pozwalają na identyfikowanie znanych i zapamiętywanie nowych wrażeń zapachowych. Nerw wzrokowy (II) działa kiedy światło wpada do oka i uderza w jego siatkówkę. Fotoreceptory tłumaczą te sygnały na informacje wizualne dla mózgu. Nerw okoruchowy (III) odpowiada zgodnie z nazwą za ruchy gałki ocznej, zwężanie źrenic i unoszenie powieki. Współpracują z nim nerwy bloczkowy (IV) i odwodzący (VI), kontrolujące ruch oka. Para nerwów trójdzielnych (V) uczestniczy w funkcjach motorycznych i czuciowych twarzy człowieka, a wspomaga je nerw twarzowy (VII), który także przekazuje wrażenia smakowe. Z kolei nerw przedsionkowo-ślimakowy (VIII) jest odpowiedzialny za przekazywanie informacji dźwiękowych. Nerw językowo-gardłowy (IX) odbiera informacje czuciowe z języka, gardła i ucha środkowego. Niezwykle ważny jest nerw błędny (X), który kontroluje tętno, przewód pokarmowy, a także pocenie się i ruchy mięśni w jamie ustnej odpowiadające za mowę i oddychanie. Wreszcie mamy jeszcze nerw dodatkowy (XI) kontrolujący mięśnie barku i szyi oraz nerw podjęzykowy (XII) odpowiadający za motorykę języka podczas mówienia i jedzenia.
Badania
Jeśli chodzi o nerwy czaszkowe badania ich pozwalają lekarzom na zidentyfikowanie wszelkiego rodzaju zaburzeń neurologicznych lub psychiatrycznych. Służy do tego specjalistyczne testowanie funkcji nerwów, zależne od ich przeznaczenia. Przykładowo, badaniem nerwu wzroku zajmie się okulista (badanie dna oka, badanie perymetryczne), a badanie nerwu przedsionkowo-ślimakowego będzie polegało na przeprowadzeniu “próby Webera”, kontrolującej słuch. Bada również nerwy czaszkowe logopedia – jak łatwo się domyślić chodzi tutaj o badanie nerwu podjęzykowego, odpowiedzialnego za prawidłową fonację i artykulację.
Schemat nerwów czaszkowych
Jeżeli chodzi o nerwy czaszkowe to schemat określa ich dokładną lokalizację. Generalnie nerwy czaszkowe są ponumerowane według ich lokalizacji na pniu mózgu (od góry do dołu, następnie od części przyśrodkowej do bocznej) oraz kolejności ich wychodzenia z czaszki (od przodu do tyłu).
Tak rozpisany schemat pozwala na swobodne poruszanie się po częściach nerwowych mózgu podczas przeprowadzania pogłębionych badań diagnostycznych.